၁။ မူရင်းဒေသ
အာရှနှင့် အာဖရိကအပူပိုင်းဒေသများတွင် စတင်ပေါက်ရောက်ခဲ့သည်ဟု ယူဆရပါသည်။
မြန်မာအမည်မှာ ဟင်းနုနယ် (Amaranth) ဖြစ်ပြီး ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ Amarantus gargeticus ဖြစ်သည်။ Amaranthaceae မျိုးရင်းတွင် ပါဝင်သည်။
၂။ အမျိုးအစား
ဟင်းနုနယ်အမျိုး (၂) မျိုးရှိပြီး ၊ တစ်မျိုးမှာ အနီရောင်ဖြစ်ပြီး ကျန်တစ်မျိုးမှာ အစိမ်းရောင်ဖြစ်သည်။ အစေ့အရောင်- အနီရောင်မျိုးသည် အစေ့ အရောင်ဖြူပြီး၊ အစိမ်းရောင်မျိုးသည် အစေ့အရောင်နက်သည်။
၃။ စိုက်ပျိုးသည့်ဒေသ
ဟင်းနုနယ်သည် ပူနွေးသောရာသီကို ကြိုက်နှစ်သက်သဖြင့် မြန်မာပြည်အလယ်ပိုင်း စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ မန္တလေးတိုင်း၊ မကွေးတိုင်းနှင့် အောက်မြန်မာပြည်အနှံ့အပြား စိုက်ပျိုးသည်။
၄။ ရေမြေရာသီဥတု
ဟင်းနုနယ်သည် ရေစီးရေလာကောင်းပြီး၊ မြေဩဇာဓာတ် အသင့်အတင့်ရှိသောမြေတွင် စိုက်ပျိုးဖြစ်ထွန်းပါ သည်။ ဆားပေါက်သော မြေမှလွဲပြီး၊ သဲနှုန်းမြေ ၊ နှုန်းစနယ်နှင့် မြေနက်များတွင် စိုက်ပျိုးလို့ရသည်။
၅။ မြေပြုပြင်နည်း
ထွန်ရေးကောင်းစွာရစေဖို့ မြေပြင်ပြီးနောက်မှာ အလျားပေ (၂၀) ၊ အနံ (၃၀) ၊ အမြင့်(၁)ပေ ရှိ စိုက်ဘောင်များ ပြုလုပ်ပေးရမည်။
၆။ မြေဩဇာကျွေးနည်း
ဟင်းနုနယ်စိုက်ပျိုးဖို့အတွက် နွားချေးလှည်း (၁၀-၁၅) စီး နှင့် ယူရီးယားဓာတ်မြေဩဇာတစ်ဧက (၂၂၄) ပေါင် နှုန်းနှင့် တီစူပါ (၁၁၂) ပေါင်နှုန်း၊ ပိုတက်ရှ်မြေဩဇာ (၂၈) ပေါင်နှုန်း ထည့်ပေးသင့်သည်။ ဓာတ်မြေဩဇာကို ထည့်ပေးရာတွင် စိုက်ဘောင်ရှိမြေနှင့် သမအောင်ရောပြီးမှ စိုက်ပျိုးသင့်သည်။
၇။ စိုက်ပျိုးနည်း
ဟင်းနုနယ်ကို မျိုးစေ့မှ တိုက်ရိုက်စိုက်ပျိုးရသည်။ မိုးတွင်းဆို မေ၊ ဇွန်လ များမှာ စိုက်ပျိုးနိုင်ပြီး ဆောင်းတွင်းဆို အောက်တိုဘာလ နှင့် နိုဝင်ဘာလ များမှာ စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။ စိုက်ဘောင်များတွင် စိုက်တန်း တစ်တန်းနှင့် တစ် တန်း(၉) လက်မ ခြားပြီး၊ တန်းများကို ဆွဲပေးပါ။ စိုက်ကြောင်းဆွဲပေးပြီးနောက်၊ မြေသားတိမ်တိမ် ဖုံးပေးပါ ။ အပင်ငယ်များ ပေါက်လာပြီးနောက် တစ်ပင်နှင့် တစ်ပင် (၆)လက်မ ခြားရှိနေရန် လက်ဖြင့် ကြားခွဲ ပေး ပါ။
၈။ ရေသွင်းနည်း
မိုးတွင်းစိုက်သော အခင်းများတွင် မိုးမပြတ်ပါက ရေသွန်းပေးရန်မလိုပဲ ဆောင်းတွင်းအတွက်မှာ လိုအပ်သည့် အချိန်တွင် ပန်းကရားဖြင့် (သို့မဟုတ်) စိုက်ဘောင်ကြားအတွင်း ရေလွှတ်ပေးခြင်းဖြင့် ရေပေးနိုင်သည်။ ရေသွင်းပါက စိုက်ဘောင်၏ (၀.၇၅) သာရေလွှတ်ပေးရန်လိုပါသည်။
၉။ အပင်ပြုစုနည်း
အပင်များကြပ်လွန်းပါက အပင်ငယ်စဉ် မှုန်းပေးရန် လိုပါသည်။ ပေါင်းရှိပါက ပေါင်းကို နှိမ်ပါ။ ပေါင်းလိုက်ရာတွင် အပင်များမနာရန် ဂရုစိုက်ပါ။
၁၀။ ရိတ်သိမ်းနည်းနှင့်အထွက်နှုန်း
ဟင်းနုနယ်ကို စိုက်ပြီး (၃)ပတ် (၄)ပတ် ရှိသောအခါ စတင်ဖြတ်တောက်ရိတ်သိမ်းနိုင်သည်။ အပင်ခြေရင်းမှ ဓား နှင့်ဖြတ်ယူပြီး ရိတ်သိမ်းနိုင်သည်။ တစ်ဧက ဟင်းနုနယ်(၇၀-၈၀) ကီလိုဂရမ် အထိ ထွက်နိုင်ပါသည်။
၁၁။ မျိုးစေ့ထုတ်နည်း
ဟင်းနုနယ်အပင်များကို မရိတ်ဘဲထားပါက အပင်များပန်းပွင့်လာပြီး တဖြည်းဖြည်း အစေ့တည်ကာ အပင်လဲကျလာသည်။ အဲ့အချိန်မှာ ဟင်းနုနယ်ပင်ထိပ်ပိုင်းကအနှံကို ဖြတ်ယူပြီး အနှံများကို ခါချပါက အစေ့များရမည်။ အစေ့များကို တစ်နေလှမ်းပြီး ပုလင်းတွင်ထည့်ကာ သိုလှောင်ထားနိုင်သည်။
ကိုးကား – စိုက်ပျိုးရေးဦးစီးဌာန
